اختلال هماهنگی رشدی یا دیسپراکسی| اختلال dcd چیست؟
اختلال هماهنگی رشدی یا همان dcd، که همچنین با نام دیسپراکسی شناخته میشود شرایطی است که روی هماهنگی فیزیکی بدن تاثیر میگذارد. اختلال dcd باعث میشود که کودک در مقایسه با سایر کودکان همسن خود در فعالیتهای روزانه ناموفقتر عمل کرده و حرکات او به نظر غیرکنترل شده یا زمخت و ناهماهنگ برسد. جالب است بدانید که اختلال هماهنگی رشدی وضعیت چندان جدیدی محسوب نمیشود و در طی صدههای گوناگون از اصطلاحات و نامهای علمی متفاوتی برای توصیف کردن وضعیت کودکی که طیفی از مشکلات حرکتی خاص را از خود نشان میدهد، استفاده شده است. درادامه این مقاله قصد داریم به بررسی اختلال dcd و مشکلات ناشی از آن بپردازیم.
اختلال هماهنگی رشدی چیست؟
کودکان معمولا در رده سنی قابل پیشبینی توانایی اعمال گوناگونی از قبیل نشستن، ایستادن، راه رفتن و حرف زدن را به دست میآورند. وقتی دستیابی آنها به این نقاط عطف بیش از حد انتظار به تعویق میافتد، میتوان به وجود مشکلات رشدی مختلف شک کرد. یکی از انواع این اختلالات، اختلال هماهنگی رشدی است.
اختلال dcd در واقع عدم هماهنگی بین نیات ذهنی شما و تواناییتان برای وادار کردن بدن به انجام آن مقاصد است. به عنوان مثال شما ممکن است با خود فکر کنید “میخواهم بند کفشم را ببندم.”، با این حال در صورت وجود این اختلال، مغز شما سیگنالها و دستورات لازم برای انجام این عمل را به دستها و پاهایتان نمیفرستد. در واقع به زبان ساده انگار مغز شما میداند که چطور بند کفشتان را ببندید اما دستهایتان توانایی پیروی کردن از دستورات آن را ندارند یا این دستورات را به صورت کامل دریافت نمیکنند. این موضوع دقیقا در تمامی اعمال حرکتی از جمله دویدن، راه رفتن، پریدن، نوشتن، بستن دکمه لباس و بسیاری از اعمال ساده دیگر که حتی ممکن است به چشم دیگران نیاید نیز اتفاق میافتد.
یک نکته مهم و قابل توجه این است که افراد مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی از بهره هوشی نرمالی برخوردار هستند. این وضعیت به عنوان یک اختلال در هنگام کودکی شناخته میشود اما مشکلات و آسیبهای ناشی از آن میتوانند تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کنند.
اختلال dcd یک اختلال یادگیری مانند دیس لکسیا و دیس کلکولیا محسوب نمیشود و در واقع یک اختلال در تکامل عصبی، مانند بیش فعالی کودکان، است؛ با این حال میتواند در روند عملکرد کودک در مدرسه تاثیر بگذارد. درواقع کودکان دچار اختلال هماهنگی رشدی در انجام بسیاری از اعمال مدرسه از قبیل نوشتن تکالیف، کپی کردن مطالب از روی تخته و مرتب کردن وسایل شخصی خود دچار مشکل شوند. همچنین اختلال dcd در اعمال خارج از مدرسه کودک نیز میتواند تاثیر چشمگیری بگذارد.
علت اختلال هماهنگی رشدی چیست؟
علت دقیق بروز اختلال هماهنگی رشدی مشخص نیست، با این حال محققان معتقدند که تاخیر در رشد و تکامل مغز در دوران جنینی باعث این موضوع میشود. در واقع انجام حرکات هماهنگ، یک پروسه پیچیده است که بخشهای مختلفی از مغز و اعصاب و نورونهای آن را درگیر میکند. هرگونه مشکلی در این پروسه پیچیده میتواند به بروز اختلالات حرکتی یا عدم هماهنگی منجر شود.
با وجود اینکه علت عدم تکامل مناسب بخشهای مرتبط با هماهنگی حرکتی در مغز افراد مبتلا به اختلال dcd مشخص نیست، اما تعدادی از ریسک فاکتورها روی این موضوع تاثیر میگذارند:
- تولد زودرس (قبل از ۳۷ هفته)
- وزن کم هنگام تولد
- سابقه خانوادگی ابتلا به اختلال dcd
- مصرف الکل و سیگار در دوران بارداری
علائم و نشانه های اختلال هماهنگی رشدی
علائم و نشانه های اختلال هماهنگی رشد از همان بدو تولد، خود را نشان میدهند با این حال ممکن است وجود این اختلال تا سنین بالاتر تشخیص داده نشود. نوزاد مبتلا به اختلال dcd ممکن است در مکیدن و نوشیدن شیر از خود مشکل نشان دهد. از سوی دیگر کودک مبتلا ممکن است در انجام حرکاتی مانند غلت زدن، نشستن، سینه خیز رفتن، راه رفتن و حرف زدن نیز دچار مشکل بوده و این کارها را دیرتر از کودکان همسن و سال خود انجام دهد.
همزمان با ورود کودک به پیش دبستانی یا مدرسه، علائم و نشانه های اختلال هماهنگی رشدی خود را بیش از پیش نشان خواهند داد و مشخصتر جلوه خواهند کرد. برخی از نشانه های اختلال dcd میتواند شاما موارد زیر باشد:
- مشکل در پایین رفتن از پلهها
- مشکل در بلند کردن و نگه داشتن اشیای ساده مثل مداد
- برخورد کردن به دیگران هنگام راه رفتن
- مشکل و ناتوانی در بستن بند کفش، پوشیدن لباس و انجام سایر روتینهای مراقبت از خود
- مشکل در انجام فعالیتهای مدرسه
- مشکل در جویدن غذا
- راه رفتن ناپایدار
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است نسبت به ناتوانیهای خود آگاه شوند و از کلاسهای ورزشی یا حتی فعالیتهای اجتماعی کنارهگیری کنند. با این حال فعالیت فیزیکی و ورزشی ناکافی میتواند به رشد ناکافی عصلات و وزنگیری نامناسب منجر شود که خود برای فرد مشکلات متعددی را به همراه خواهد داشت. در واقع حفظ فعالیتهای اجتماعی و تلاش برای باقی ماندن در یک شرایط بدنی مناسب با تمرین و ورزش بخش مهمی از پروسه کنار زدن چالشهای حاصل از اختلال dcd هستند.
کودکانی که دارای اختلال هماهنگی رشدی هستند پیش زمینه چه اختلالاتی را دارند؟
بیشتر کودکان مبتلا به اختلال dcd دستکم در یک یا دو شیوه تفکر، یادگیری و عملکرد نیز از سایرین متفاوت هستند. در واقع طبق مشاهدات اختلال هماهنگی رشدی معمولا میتواند به مشکلات متعدد دیگری از جمله اختلال ADHD، اختلالات یادگیری، تاخیرهای زبانی-کلامی و مشکلات رفتاری احساسی منجر شود. در میان این موارد شایعترین اختلالی که dcd را همراهی میکند ADHD است، در حقیقت حدود نیمی از کودکان مبتلا به این اختلال به ADHD نیز مبتلا هستند.
دیس گرافیا، مشکلات سلامت روانی مانند اضطراب در کودکان، سرعت پایین تجزیه و تحلیل اطلاعات، اوتیسم و… نیز از جمله موارد دیگری هستند که در برخی موارد اختلال دیسپراکسی را همراهی میکنند.
تشخیص اختلال هماهنگی رشدی در کودکان
تشخیص اختلال دیسپراکسی کمی دشوار است چراکه علائم و نشانههای این بیماری ممکن است با برخی دیگر از اختلالات اشتباه گرفته شود. با این حال گروهی از متخصصین میتوانند وجود اختلال dcd درکودک را تشخیص دهند که بهتر است تشخیص اختلال به صورت تیمی توسط این افراد اتفاق بیوفتد:
- متخصصان اطفال
- متخصصان اطفال رشدی-رفتاری
- روانشناسان اعصاب کودکان
- روانپزشکان کودک
قبل ارزیابی فرزند شما از لحاظ ابتلا به اختلال dcd، باید هر گونه علت پزشکی دیگر برای مشکلات هماهنگی کودک توسط متخصص رد شود. متداول ترین سنین برای ارزیابی این اختلال سنین ۵ تا ۶ سالگی هستند. در طی ارزیابی مهارتهای حرکتی و شناختی کودک بررسی میشوند. همچنین متخصصین ممکن است از شما بپرسند که آیا فرزندتان به نقاط عطف خاصی در رشد رسیده و علائم آن از چه زمانی شروع شده است؟
ارزیابان از آزمونهای خاصی برای ارزیابی مهارتهای حرکتی استفاده میکنند. این مهارتها شامل؛ استحکام، تعادل، هماهنگی دامنه حرکت، برنامه ریزی حرکتی دقیق و... هستند. در طی معاینه متخصصین ممکن است با وادار کردن بچهها به انجام کارهایی مانند ردیابی مهرههای رشتهای به مهارت نگاه کنند. آنها ممکن است مهارتهای ادراک بصری را با مشاهده اینکه بچهها چگونه میتوانند پیشروی شکلها را ترسیم کنند و در هنگام نقاشی در خطوط باقی بمانند، ارزیابی نمایند.
راه های درمان اختلال هماهنگی رشدی در کودکان
برای اختلال هماهنگی رشدی درمان قطعی وجود ندارد، اما گروهی از تراپیها و درمانهای همراه، میتوانند زندگی را برای افراد مبتلا به این اختلال بسیار سادهتر کنند.
در واقع اختلالdcd با یک برنامه دراز مدت آموزش، فیزیوتراپی، کاردرمانی و آموزش مهارتهای اجتماعی درمان می شود تا به فرد مبتلا در سازگاری با این اختلال کمک کند. ورزش میتواند در ایجاد هماهنگی، تعادل و ارتباط بهتر بین مغز و بدن تاثیرگذار باشد. همچنین ورزش روزانه در کاهش خطر چاقی نیز ضروری است. کاردرمانی می تواند در تسلط بر فعالیتهای روزانه نقش مثبتی داشته باشد.
درمجموع فعالیتهای درمانی اختلال هماهنگی رشدی با توجه به شدت بیماری در فرد و همچنین نیازهای او شخصیسازی میشود و در طی برنامههای درمانی توسط گروهی از متخصصان و کارشناسان به فرد مبتلا ارائه خواهد شد.
کمک والدین در درمان اختلال هماهنگی رشدی
یکی از مهمترین کارهایی که میتوانید انجام دهید این است که کودکتان را حمایت کنید. این کار با درک چالشها و نشان دادن به فرزندتان که در هر مرحله از این مسیر، کنار او خواهید بود شروع میشود. ارزیابی پزشک مشخص میکند که آیا فرزند شما واجد شرایط آموزش ویژه است یا خیر. همچنین میتوانید سیر پیشرفت فرزندتان را زیر نظر داشته باشید و مطمئن شوید که برنامههای درمانی موثر واقع میشوند.
راههای زیادی وجود دارد که در خانه نیز در بحث درمان اختلال هماهنگی رشدی کودک موثر بوده و کمک کنید. شما بزرگترین قهرمان فرزندتان هستید و میتوانید به تقویت عزت نفس فرزندتان کمک کنید. داستانهای موفقیت افراد با چالشهای مهارتهای حرکتی، از جمله بازیگر کارا دلوین را با او به اشتراک بگذارید و به او نشان دهید که افراد دیگری مثل او نیز وجود دارند. همچنین، با مداخله و تمرین، مهارتهای حرکتی اغلب بهبود می یابد.
سعی کنید با کارهای روزمره کودکانی که با تعادل و هماهنگی مشکل دارند آشنا شوید. در مورد ورزشهای سرگرمکننده برای بچههایی که مشکلات مهارتهای حرکتی دارند بخوانید. همچنین میتوانید در این راه از متخصصین و مشاور تلفنی کودک باتجربه توران کمک بگیرید.( 09028731185)
دیدگاهتان را بنویسید