اختلال خواندن چیست؟ تشخیص، علائم و درمان ناتوانی خواندن در کودکان
اختلال خواندن یا دیسلکسیا (Dyslexia)، نوعی اختلال یادگیری است. زیرا کودکان مبتلا به این اختلال با وجود داشتن هوش کافی و قدرت بینایی و شنوایی، فقط در تشخیص کلمات جدید مشکل دارند. این امر باعث ایجاد مشکل در خواندن و نوشتن میشود.
خوشبختانه با درمان اختلال خواندن، دانش آموزان مبتلا به اختلال خواندن میتوانند خواندن را بیاموزند و از نظر تحصیلی پیشرفت کنند. در ادامه به جزئیات کاملی از این مسئله خواهیم پرداخت.
اختلال خواندن یا دیسلکسیا چیست؟
بیشتر بچهها خواندن را با یادگیری نحوه ساخت صداها (آواها) و سپس اتصال آن صداها به حروف الفبا (آواسازی) شروع میکنند. سپس آنها یاد میگیرند که چگونه صداها را با کلمات ترکیب کنند و در نهایت میتوانند کلماتی که قبلا بارها دیدهاند را تشخیص دهند.
در این میان برخی از کودکان، در شناسایی صداها، صداسازی و یادگیری نحوه ارتباط صداها با حروف و کلمات ضعیف هستند. از نظر متخصصان، این مسئله نتیجه اختلال در مناطقی از مغز است که زبان و گفتار را پردازش میکنند.
اگرچه اختلال خواندن شیوع زیادی ندارد، اما به اندازه کافی شناخته شده است. کارشناسان تخمین زدهاند که این اختلال بدون توجه به جنسیت و نژاد، حدود 7 درصد از مردم در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است.
دیسلکسیا نه تنها باعث بروز مشکلاتی در روند تحصیل میشود بلکه میتواند از نظر اجتماعی نیز تأثیر بدی بگذارد. زیرا کودکان مبتلا به این اختلال، اغلب متهم به نداشتن تلاش کافی برای یادگیری مطالب جدید هستند و در هماهنگی با همسالان خود دچار مشکل میشوند. این مسئله به مرور اعتماد به نفس آنها را کاهش میدهد و زمینه بروز اختلالات رفتاری در کودکان، اضطراب در کودکان، پرخاشگری و دوری از دوستان، والدین و معلمان را فراهم میکند.
عدم تشخیص و درمان دیسلکسیا در دوران کودکی، مانع از رشد کودک و استفاده درست از استعدادها میشود. در نتیجه، میتواند اثرات اجتماعی و اقتصادی بدی در بازرگسالی داشته باشد. اخیرا نیز مشخص شده است، کودکانی که ناتوانی در خواندن دارند، در معرض افزایش خطر ابتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) هستند.
انواع اختلال خواندن در کودکان
میتوان ادعا کرد که سه نوع اختلال خواندن وجود دارد. زیرا کودکان دارای ناتوانی در خواندن معمولا در یک، دو یا هر سه حوزه زیر با چالشهایی مواجه هستند:
- دقیق خواندن کلمات. زمانیکه کودک قدرت تطبیق صداها با حروف و نمادهای نوشته شده را ندارد. این مسئله مانع از شناسایی کلمات و دقیق خواندن آنها میشود.
- درک مطلب. اگر کودک معانی کلمات را به خوبی متوجه نشود و نتواند اطلاعات را به هم مرتبط کند، به خوبی آنچه را میخواند درک نمیکند.
- روان خواندن متون. منظور از روان خواندن، خواندن متن با سرعت، دقت و بیان درست است. کودکانی که قدرت این کار را ندارند، اغلب از خواندن مطالب با صدای بلند پرهیز میکنند.
همه انواع اختلال خواندن، بر روند یادگیری تأثیر میگذارند. حتی اگر کودک به اندازه همسالان خود باهوش باشد.
علائم و نشانههای اختلال خواندن در کودکان چیست؟
اگرچه تشخیص علائم اختلال خواندن قبل از ورود کودک به مدرسه دشوار است، اما برخی از علائم مانند موارد زیر ممکن است نشاندهنده وجود این مشکل باشند:
- تاخیر در شروع گفتار و دیر حرف زدن کودک
- یادگیری کُند کلمات جدید
- مشکل در شکلدهی و بیان صحیح کلمات و تشخیص کلماتی که شبیه هم هستند.
- مشکل در به خاطر سپردن یا نامگذاری حروف، اعداد و رنگها
- مشکل در یادگیری اشعار در مهد کودک یا انجام بازیهای مربوط به کلمات
شدت اختلال خواندن در کودکان متفاوت است و این وضعیت اغلب زمانیکه کودک شروع به یادگیری خواندن میکند آشکار میشود. بههمیندلیل، هنگامیکه فرزند شما به سن مدرسه میرسد، معلم او احتمالا اولین کسی است که متوجه وجود مشکل میشود. از علائم رایج اختلال خواندن کودکان در سنین مدرسه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمایل کم به خواندن مطالب
- مشکل در پردازش و درک آنچه شنیده میشود.
- مشکل در یافتن کلمه مناسب یا پاسخگویی به سوالات
- مشکل در به خاطر سپردن مطالب
- مشکل در دیدن (و گاهی شنیدن) شباهتها و تفاوتهای میان حروف و کلمات
- ناتوانی در تلفظ یک کلمه ناآشنا
- اختلال نوشتن و املا کلمات
- صرف زمان طولانی برای انجام کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن هستند.
- پرهیز از انجام فعالیتهایی که شامل خواندن هستند.
جالب است بدانید که علائم ناتوانی خواندن در نوجوانان و بزرگسالان، بسیار شبیه به علائم کودکان است. مواردی چون:
- اجتناب از خواندن مطالب، بهخصوص خواندن با صدای بلند
- سرعت پایین در خواندن و نوشتن
- غلطهای املایی زیاد
- پرهیز از انجام فعالیتهایی که شامل خواندن هستند.
- تلفظ نادرست اسامی یا کلمات، یا مشکل در بازیابی کلمات
- صرف زمان غیرعادی برای انجام کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن هستند.
- مشکل در جمعبندی و خلاصه کردن یک داستان
- مشکل در یادگیری یک زبان خارجی
اگر سطح مطالعه فرزندتان کمتر از حد انتظار است یا متوجه سایر نشانههای اختلال خواندن در او شدید، حتما با پزشک اطفال یا معلم مدرسه صحبت کنید. درصورتیکه این مشکل درمان نشود، تا بزرگسالی ادامه مییابد.
علل و دلایل اختلال خواندن کودکان
یکی از علل موثر در بروز آن، وجود ژنهایی هستند که بر نحوه پردازش مغز در هنگام خواندن تأثیر میگذارند. طبق تحقیقات، کودکی که یکی از والدینش مبتلا به دیسلکسیا است، 30 تا 50 درصد احتمال دارد که آن را به ارث ببرد.
علت دیگر ابتلا به این اختلال، تفاوت در رشد و عملکرد مغز است. عفونتها، قرار گرفتن در معرض سموم و سایر حوادث میتوانند رشد جنین را مختل کنند و احتمال بروز دیسلکسیا در آینده را افزایش دهند.
راههای تشخیص اختلال خواندن کودکان
اختلال خواندن در کودکان را فقط میتوان به طور رسمی از طریق یک ارزیابی جامع توسط گفتاردرمان یا روانشناس تشخیص داد. معمولا این اختلال در دوران دبستان به کمک تستهای زیر کشف میشود:
- تست بررسی سابقه پزشکی، مسائل آموزشی و میزان رشد کودک
- تست شناسایی تواناییهای خواندن و گفتاری کودک
- تستهای بینایی، شنوایی و عصبی برای تعیین اینکه آیا اختلال دیگری ممکن است باعث مشکل خواندن در کودک شود.
- تست روانشناختی برای ارزیابی سلامت روانی کودک و اینکه آیا مشکلات اجتماعی، اضطراب یا افسردگی ممکن است تواناییهای کودک را برای خواندن محدود کرده باشند.
- تست خواندن و سایر مهارتهای آموزشی کودک مانند نوشتن
قابل ذکر است که پزشکان اطفال صرفا نشانههای این اختلال را میشناسند. بههمیندلیل، برای تشخیص دقیق و درمان خانوادهها را به افراد متخصص ارجاع میدهند. برای تشخیص و درمان اختلالات کودکانتان ما در توران کنار شما هستیم.
راههای درمان اختلال خواندن کودکان
اگرچه درمان دارویی یا راه شناخته شدهای برای اصلاح تفاوتهای مغزی که باعث اختلال یادگیری خواندن در کودکان میشوند وجود ندارد، اما ارزیابی اولیه و مداخله سریع منجر به کسب بهترین نتیجه میشود. طبق تجربه، اکثر کودکان مبتلا به این اختلال میتوانند با تدریس خصوصی یا شرکت در یک برنامه آموزشی تخصصی در مدرسه و همکاری با گفتاردرمان موفق شوند. البته حمایت عاطفی والدین، معلمها و روانشناس نیز نقش مهمی دارد.
اصولا گفتاردرمان از رویکردها و تکنیکهای آموزشی خاص برای بهبود مهارتهای خواندن استفاده میکند. یکی از رایجترین تکنیکها که برای پردازش بهتر اطلاعات در مغز استفاده میشود، به کارگیری چندین حواس هنگام خواندن است. برای این کار، گفتاردرمان از کودک میخواهد که هنگام خواندن، به صدای ضبط شده متن مورد نظر نیز گوش دهد یا کلمات را با انگشت ردیابی کند.
در کنار گفتاردرمان، روانشناس میتواند با کاهش تنشهای عاطفی کودک مانع از بروز ترس، اضطرات، افسردگی در کودکان و کاهش عزت نفس شود و سرعت روند درمان را افزایش دهد.
خانوادهها برای کودکان دارای اختلال خواندن چه کمکی میتوانند بکنند؟
معمولا کودکان مبتلا به ناتوانی در خواندن که در مهدکودک یا کلاس اول کمک بیشتری دریافت میکنند، مهارتهای خواندن خود را به اندازهای بهبود میبخشند که در مقطع راهنمایی و دبیرستان دیگر مشکل زیادی ندارند. پس روند درمان فرزند خود را به تعویق نیاندازید.
مطمئنا شما بهعنوان نزدیکترین افراد به فرزندتان، نقش کلیدی برای کمک به موفقیت او ایفا میکنید. حمایت از تلاشهای فرزندتان با تشویق و کمک به خواندن مطالب با صدای بلند در خانه، تاثیر زیادی در تسریع روند بهبودی دارد.
معرفی کتاب بهعنوان یک اسباببازی به نوزادان، سرگرمی، یادگیری و تعامل اجتماعی با دیگران را تقویت میکند. برای فرزندتان داستان بخوانید. همچنین سعی کنید با کودک خود به کتابهای ضبط شده گوش دهید. وقتی فرزندتان به اندازه کافی بزرگ شد، پس از شنیدن داستانها با هم متن آنها را بخوانید.
دیدگاهتان را بنویسید